Jaki rodzaj urlopu przysługuje pracownikowi? Rodzaje urlopów

Poza znanym większości urlopem wypoczynkowym istnieją jeszcze inne rodzaje urlopów, które stosuje się w wyjątkowych okolicznościach. Urlopy te mają na tyle szczególny charakter, że są wykorzystywane wyłącznie wówczas, gdy pracownika zmusza do tego sytuacja życiowa. Przeczytaj jaki urlop i w jakich sytuacjach przysługuje pracownikowi!

Urlop bezpłatny

To osobniczy rodzaj urlopu, którego celem nie jest regeneracja sił pracownika, ale zwolnienie go od świadczeń pracy. W trakcie jego trwania pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, ale nadal przysługują mu niektóre prawa pracownicze, ponieważ pozostaje on w zatrudnieniu. Dlatego też pracodawca w tym okresie nie może mu wypowiedzieć umowy o pracę, gdyż realizacja tej umowy na jakiś czas zostaje zawieszona.

Wymienić można tu dwa rodzaje urlopów:

• określony w art. 174 § 1 Kodeksu pracy zgodnie, z którym pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na dowolny cel,
• wynikający z art. 1741 § 1 Kodeksu pracy, kiedy za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie pracodawca udziela pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.

Jeśli urlop bezpłatny trwa dłużej niż 30 dni, wówczas o cały okres jego trwania zmniejsza się wymiar urlopu wypoczynkowego.

Urlop bezpłatny nie wlicza się do stażu pracy czy stażu urlopowego. Jednakże w przypadku, gdy pracodawca za zgodą pracownika udziela mu urlopu bezpłatnego w celu wykonywania obowiązków służbowych w innym zakładzie pracy przez okres zawarty w porozumieniu między firmami, to urlop ten wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Pracownik powinien złożyć wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego, ale nie musi podawać przyczyn swojej decyzji. Jednak to, czy pracodawca go udzieli, czy też nie zależy wyłącznie od przełożonego. Wniosek taki przechowuje się w części B akt osobowych pracownika.

Jeśli urlop bezpłatny trwa dłużej niż 3 miesiące, pracodawca zastrzega sobie prawo do odwołania z niego pracownika z ważnych przyczyn.

Udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego z inicjatywy zakładu pracy i bez pisemnego wniosku pracownika o udzielenie takiego urlopu jest w świetle prawa bezskuteczne (wyrok Sądu Apelacyjnego z 15 października 1996 r. III AUa 34/96, OSA z 1997 r. nr 10, poz. 35). Pracodawca nie może samowolnie skierować pracownika na urlop bezpłatny. W przypadku gdyby pracodawca zmusił pracownika do skorzystania z takiego urlopu, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie przestojowe.

Urlop ojcowski

Do jego wykorzystania uprawniony jest wyłącznie ojciec dziecka. Nie może przenieść prawa do wykorzystania go na matkę. Pracodawca może go udzielić po otrzymaniu odpowiedniego wniosku, nie później niż 7 dni przed jego rozpoczęciem. Wymiar urlopu jest stały i wynosi 14 dni, przy czym można go podzielić na dwie równe części. Pracownik traci do niego prawo po ukończeniu przez dziecko 24. miesiąca życia.

Urlop macierzyński

Celem tego typu urlopu jest przede wszystkim ochrona zdrowia kobiety w ciąży, zapewnienie jej warunków do odbycia prawidłowego porodu, regeneracji sił po nim oraz do sprawowania opieki nad dzieckiem w pierwszym okresie jego życia. Wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi:

• 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka podczas jednego porodu,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodnie po urodzeniu trojga dzieci,
• 35 tygodni – czworga dzieci,
• 37 tygodni – pięciorga i więcej dzieci.

Część urlopu może zostać wykorzystana 6 tygodni przed porodem. Do urlopu macierzyńskiego ma prawo pracownica, która urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie i wystąpiła z wnioskiem przysposobienia go oraz pracownik – ojciec wychowujący swoje lub adoptowane dziecko.

Matka dziecka uprawniona jest do przekazania części urlopu macierzyńskiego ojcu po upływie:

• 14 tygodni po porodzie,
• 8 tygodniach po porodzie, jeśli nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji.

W razie śmierci matki pozostała część urlopu macierzyńskiego przechodzi na ojca dziecka. Zgon w trakcie porodu powoduje przejęcie całości urlopu przez ojca dziecka.

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego osoba ubezpieczona nabywa prawo do urlopu rodzicielskiego. Jego wymiar także zależny jest od liczby urodzonych przy jednym porodzie dzieci i wynosi:

• 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka
• 34 tygodnie, gdy urodzi się więcej niż jedno dziecko.

Pracownik musi pamiętać, że aby skorzystać z takiego urlopu, należy najpierw złożyć odpowiedni wniosek. Najlepiej, gdy pracodawca otrzyma go w terminie 21 dni po porodzie, gdyż wtedy zatrudniony przez cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego będzie otrzymywał to świadczenie w takiej samej wysokości. Pracownik powinien dostarczyć wniosek o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego na maksymalnie 21 dni przed terminem jego rozpoczęcia.

Z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać oboje rodzice jednocześnie. Istnieje możliwość wybrania go w maksymalnie 4 częściach, nie później niż do ukończenia przez dziecko 6 lat.

Urlop wychowawczy

Urlop ten jest udzielany pracownikowi w celu sprawowania opieki nad małym dzieckiem, przy czym opieka ta nie może być sprawowana dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia, chyba że dziecko z powodu niepełnosprawności wymaga dłuższej opieki (w takim przypadku do ukończenia przez dziecko 18. roku życia).

Jednak pracownikowi urlop wychowawczy może zostać udzielony dopiero po przepracowaniu minimum 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym (z tym że wlicza się do tego okresu poprzednie okresy zatrudnienia).

Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 3 lat, przy czym jeden z rodziców ma prawo do skorzystania z maksymalnie 35 miesięcy – drugi rodzic powinien wykorzystać co najmniej 1 miesiąc. Należy dodatkowo podkreślić, że urlop ten może zostać udzielony w częściach (nie więcej niż w pięciu).

Urlop na poszukiwanie pracy

Zgodnie z art. 37 Kodeksu pracy, gdy pracodawca wypowie umowę o pracę, zachowując przy tym co najmniej dwutygodniowy okres wypowiedzenia, to pracownikowi przysługuje płatne zwolnienie na poszukiwanie pracy. Jego wymiar zależny jest od długości okresu wypowiedzenie. Jeśli trwa ono:

• 2 tygodnie lub 1 miesiąc – przysługują 2 dni robocze,
• 3 miesiące – przysługują 3 dni robocze.

Urlop szkoleniowy

Tego typu urlop przysługuje pracownikowi, który podnosi swoje kwalifikacje zawodowe z własnej inicjatywy za zgodą pracodawcy lub z inicjatywy pracodawcy. Może być udzielony w wymiarze:

• 6 dni dla pracownika przygotowującego się do egzaminu eksternistycznego, maturalnego oraz potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
• 21 dni na napisanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

W okresie urlopu szkoleniowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Strony – pracownik i pracodawca w umowie lub w porozumieniu określają dokładne warunki takiego urlopu. Dni wykorzystane na urlop szkoleniowy nie pomniejszają urlopu wypoczynkowego, ponieważ urlop szkoleniowy jest od niego niezależny.

Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl